आपले तण ओळखा !
अॅक्राचने रेसमोसा
ब्रॅकिआरिया इरुसिफॉर्मिस
ब्रॅकिआरिया रेप्टन्स
ब्रॅकिआरिया रामोसा
डॅक्टोलोसेटेनियम एजिप्शियम
डिजिटारिया सॅन्गुइनालिस
डायनेब्रा अॅराबिका
एकिनोक्लोआ कोलोना
एकिनोक्लोआ क्रुस गल्ली
एल्युसाइन इंडिका
एराग्रोस्टिस टेनेला
लेप्टोक्लोआ चिनेसिस
रॉटबोईला कोचिनेचिनेसिस
सेटारिया विरिडिस
अॅकालयफा इंडिका
अॅकरॅन्थेस अॅस्पेरा
अॅम्पेलामस अॅल्बिडस
अॅल्टेरनान्थेरा सेसिलिस
अॅल्टेरनान्थेरा फिलोक्सेरॉइडेस
अॅमरॅन्थस विरिडिस
अॅमरॅन्थस स्पिनोसस
अर्गोमोने मेक्सिकाना
बोऱ्हाविया इरेक्टा
कॅसिया टोरा
कॅथरॅन्थस पुलिसस
सेलोसा अर्जेन्टिया
क्लिओमी जायेन्ड्रा
क्लिओमी व्हिस्कोसा
कॉमेलिना बेन्घालेन्सिस
कॉमेलिना कम्युनिस
कॉमेलिना डिफ्युजा
कॉरचोरस ओलिटोरियस
कॉरचोरस अॅस्टुअन्स
कॉरचोरस अॅक्युटॅन्गुलस
सायनोटिस अॅक्सिलरिस
कॅनाबिस सॅटिवा
कोरोनापस डिडायमस
चेनोपोडीयम अल्बम
दातुरा मेटेल
डायजेरा अर्वेन्सिस
युफोर्बिया जेनिक्यूलाटा
युफोर्बिया हाईपर्सिफोलिया
ग्नाफेलियम पर्पुरेयम
इपोमोईया अॅक्वाटिका
-
अॅक्राचने रेसमोसा
वर्णन : अॅक्राचने रेसमोसा ही तृण परिवारातील आशियाई, आफ्रिकन, व ऑस्ट्रेलियन रोपांची एक प्रजाती आहे. या प्रजातीमधील जातींना सर्वसामान्यपणे गूस ग्रास असे म्हटले जाते. स्थानिक नाव : सोनेमावू (कन्नड), चारे वाली घास (हिंदी), नादीन (पंजाबी ) -
-
ब्रॅकिआरिया इरुसिफॉर्मिस
वर्णन : ब्रॅकिआरिया इरुसिफॉर्मिस हे आफ्रिका, अमेरिका, आशिया, ऑस्ट्रेलिया आणि युरोपचा काही भाग येथील उष्णकटिबंधीय आणि निम्न – उष्णकटिबंधीय क्षेत्रांमधील पिकांच्या कृषी उत्पादकतेवर परिणाम करणारे एक अपायकारक तण आहे. हे एक वार्षिक गवत आहे आणि यामध्ये पानांच्या कडा व पानाचे आवरण लाल-जांभळे होते ज्याद्वारे त्याची सहजपणे ओळख केली जाते. स्थानिक नाव : हांची हरक हुल्लू (कन्नड), दोमकालू गड्डी (तेलगू), पाला पूल (तामिळ), शिंपी (मराठी ), कालियू (गुजराती ), नादीन (पंजाबी ), पारा घास (बंगाली ), क्रेब घास / पारा घास ( हिंदी ) -
-
ब्रॅकिआरिया रेप्टन्स
वर्णन : ब्रॅकिआरिया रेप्टन्स ही आशिया, आफ्रिका, दक्षिण युरोप, अमेरिका, भारत व विविध द्वीपांच्या उष्णकटिबंधीय आणि निम्न – उष्णकटिबंधीय क्षेत्रांमधील एक छोटी वार्षिक हर्ब आहे. हे एक बारमाही किंवा वार्षिक गवत आहे, सामान्यत: याला अनेक शाखा असतात व ते टोकाला व मुळांना नोड्स च्या ठिकाणी क्रीपिंगप्रती ( वेलीप्रती) भूशायी असते. या तणाचा उगम आफ्रिकेमध्ये झालेला आहे आणि ते मध्य पूर्व भारतीय आणि दक्षिण पूर्व आशियाई खंड, चायना, फिलिपिन्स, इंडोनेशिया, ऑस्ट्रेलिया व पॅसिफिक द्विप येथील उष्णकटिबंधीय भागांमध्ये पोहोचलेले आहे. शास्त्रीय नाव : परि हुल्लू (कन्नड), नदुकाल पूल (तामिळ ), नादीन (पंजाबी ) वाघनखी ( मराठी ), कलियू(गुजराती), क्रेब घास/पारा घास (हिंदी), पार घास (बंगाली) इडुराकुला गड्डी (तेलगू) -
-
ब्रॅकिआरिया रामोसा
वर्णन : ब्रॅकिआरिया रामोसा हे प्युअर स्टँड्समध्ये ( एकाच प्रजातीची रोपे मोठ्या प्रमाणात असणारी जागा ) तयार होते. वैविध्यपूर्ण अॅग्रो-इकोलॉजिकल क्षेत्रांमधील पठारावरच्या भातासोबत आणि काही मिलेट् सोबत ते वाढत असल्याचे आढळते. ते एक भूशायी गुळगुळीत नोड्स असलेले किंवा मऊसूद लव असणारे असते. शास्त्रीय नाव : बेन्ने अक्की हुल्लू (कन्नड), अंडा कोरा (तेलगू), नादीन (पंजाबी ), नंदुकाल पूल (तामिळ ), वाघनखी ( मराठी ), कलियू(गुजराती), क्रेब घास/पारा घास (हिंदी), चेचूर (बंगाली) -
-
डॅक्टोलोसेटेनियम एजिप्शियम
वर्णन : डॅक्टोलोसेटेनियम एजिप्शियम हे मुळचे आफ्रिकेतील परंतु जगभरामध्ये वास्तव्य असलेले पोएसेई परिवाराचे एक सदस्य तण आहे. बहुतांश वेळा हे रोप आर्द्र ठिकाणी जड मृदेमध्ये वाढते. ते सडपातळ ते मध्यम प्रमाणात भक्कम असणारे, आणि वाकणारे व खालच्या नोड्सना मूळ धरणारे बारीक देठांनी युक्त वार्षिक हर्ब आहे. शास्त्रीय नाव : कोनाना टले हुल्लू (कन्नड), नक्षत्रा गड्डी / गेनुका गड्डी (तेलगू), कालाकल पूल (तामिळ ), हरकीन (मराठी), मकडा ( पंजाबी), मकडा /सवाई (हिंदी) चोकाडीयू (गुजराती), माकोर जेल (बंगाली ) -
-
डिजिटारिया सॅन्गुइनालिस
वर्णन : डिजिटारिया सॅन्गुइनालिस ही डिजिटारिया कुळातील एक अधिक ज्ञात असलेली प्रजाती आहे आणि या प्रजातीला जवळपास जगभरामध्ये एक सर्वसामान्य तण म्हणून ओळखले जाते. ते जनावरांच्या चाऱ्यासाठी वापरले जाते आणि त्याच्या बिया खाण्यायोग्य असतात आणि हे तण जर्मनीमध्ये आणि विशेषतः पोलंडमध्ये धान्य म्हणून वापरण्यात येते, जेथे काही वेळेस त्याची लागवडही केली जाते. यामुळे त्याला पोलिश मिलेट असे नाव प्राप्त झाले आहे. शास्त्रीय नाव : होंबालू हुल्लू (कन्नड), अरिसी पूल (तामिळ), टोकरी (बंगाली ), वाघनखी (मराठी),बुर्श घास/चिनयारी (हिंदी), नादीन (पंजाबी ),आरोटारो (गुजराती), चिप्पारा गड्डी (तेलगू ) -
-
डायनेब्रा अॅराबिका
वर्णन : डायनेब्रा अॅराबिका हे सेनेगल व नायजेरिया या भागातील आणि पुढे उष्णकटिबंधीय आफ्रिका आणि पुर्वेला इजिप्त आणि इराक ते भारत येथील ओल्या व आर्द्र किंवा कोरड्या ठिकाणी आढळून येणारे एक मीटर उंच कांद्या असणारे सैलसर पुंजक्यांचे वार्षिक गवत आहे. हे गवत म्हणजे सर्व प्रदेशांमधील लागवडीच्या जमिनीमधील एक सर्वसामान्य तण आहे. शास्त्रीय नाव : नारी बालाडा हुल्लू (कन्नड), कोनका नक्का / गुन्टा नक्का गड्डी (तेलगू), इंजी पूल (तामिळ ), लोन्या(मराठी ), खरायू, नादीन (पंजाबी), खरायू (गुजराती ) जल गेथे (बंगाली ) -
-
एकिनोक्लोआ कोलोना
वर्णन : एकिनोक्लोआ कोलोना हे एक वार्षिक तण आहे. 60 पेक्षा अधिक देशांतील अनेक उन्हाळी पिकांमधील व भाज्यांमधील हे जगातील सर्वात धोकादायक तण मानण्यात येते. वेस्ट इंडीजमध्ये, ते सर्वात आधी 1814 ला क्युबामध्ये दिसून आले होते. उष्ण कटिबंधीय आशिया मध्ये उगम झालेला हा एक जंगली तणाचा प्रकार आहे. शास्त्रीय नाव : काडू हराका (कन्नड), ओथोगड्डी / डोंगरा वारी (तेलगू), सामो (गुजराती), कुडराईवाली (तामिळ ), पाखड , सामक/सावन (हिंदी ), स्वांकी (पंजाबी ), पहारी शमा /गेटे शमा (बंगाली ) -
-
एकिनोक्लोआ क्रुस गल्ली
वर्णन : एकिनोक्लोआ क्रुस गल्ली हे उष्ण कटिबंधीय आशियामधून उगम पावलेले आहे आणि याचे पूर्वी पॅनिकम ग्रास चा एक प्रकार म्हणून वर्गीकरण करण्यात येत होते. उत्तम जीवशास्त्रामुळे आणि जबरदस्त पारीस्थितीकी अनुकुलनामुळे हे जगातील एक सर्वात अपायकारक तण म्हणून ओळखले जाते. ते अनेक देशामध्ये पसरलेले आहे, आणि त्याचा अनेक पीक प्रणालींना प्रादुर्भाव पोहोचलेला आहे. शास्त्रीय नाव : सिम्पाग्ना हुल्लू (कन्नड), पेड्डा विंडू (तेलगू), गवत (मराठी) नेलमेराटी (तामिळ), सामक (हिंदी), सामो (गुजराती), स्वांक (पंजाबी ), सावा / स्वांक (हिंदी), देशी शमा (बंगाली ) -
-
एल्युसाइन इंडिका
वर्णन : एल्युसाइन इंडिका ही इंडियन गूस ग्रास, यार्ड-ग्रास, वायरग्रास किंवा क्रोफ्रुट ग्रास म्हणून ओळखली जाते आणि ही पोएसई परिवारातील गवताची एक प्रजाती आहे. सुमारे 50 डिग्री अक्षवृत्तामध्ये जगभरातील उबदार क्षेत्रांमध्ये पसरलेले हे एक वार्षिक गवत आहे. काही क्षेत्रांमधील ही एक आक्रमक प्रजाती आहे. शास्त्रीय नाव : ह्क्की कालिना हुल्लू (कन्नड) थिप्पा रागी (तेलगू , तामिळ), रानचनी (मराठी) चोखालियू (गुजराती) , कोडो (हिंदी), बिन्ना चला / चपरा घास -
-
एराग्रोस्टिस टेनेला
वर्णन : एराग्रोस्टिस टेनेल्ला हे वेगवेगळ्या आकारासह छोट्या घनदाट पुंजक्यांचे वार्षिक गवत आहे आणि ते सामान्यतः 50 सेंमी पेक्षा उंच नसते. नाजूक पुंजक्यांचे हे वार्षिक गवत सेनेगल ते वेस्ट कॅमेरुन्सच्या क्षेत्रामध्ये आणि उष्णकटिबंधीय आफ्रिका ते उष्णकटिबंधीय आशिया या भागांमध्ये टाकाऊ स्थळी, रस्त्याच्या कडांना आणि लागवडीच्या क्षेत्रामध्ये उद्भवते. शास्त्रीय नाव : चिन्ना गरिका गड्डी (तेलगू), चिमन चारा (मराठी) कबुतर दाना, चिडिया दाना (हिंदी) भूमशी (गुजराती) सदा फुलका (बंगाली) कबुतर दाना (पंजाबी ) -
-
लेप्टोक्लोआ चिनेसिस
वर्णन : लेप्टोक्लोआ चिनेसिस हे भाताचे एक सर्वसामान्य तण आहे. ते ऑस्ट्रेलिया मधील प्रदेशविशिष्ट नाही परंतु ते न्यू साउथ वेल्स, क्वीन्सलँड आणि भारत येथे आढळते. बिगरयुरोपियन देशांमधून संभवत: दक्षिणपूर्व आशिया, श्रीलंका, भारत, चायना, ऑस्ट्रेलिया आणि दक्षिण आफ्रिका अशा अनेक निम्नउष्णकटिबंधीय भागांमधून बियाण्यांची संभाव्यत: अपघाती ओळख झाल्याने हे विदेशी तण उपस्थित होते. जलीय व निम्नजलीय पर्यावरणामधील ही एक भक्कम पुंजक्याचे वार्षिक गवत आहे आणि ते आक्रमक असल्याहे मानले जाते. शास्त्रीय नाव : स्थानिक नाव – पचीकापुल्ला गड्डी (तेलगू ), फुल झाडू (हिंदी, पंजाबी), चोर कांटा ( बंगाली ), सिलाईपूल (तामिळ ) -
-
रॉटबोईला कोचिनेचिनेसिस
वर्णन : रॉटबोईला कोचिनेचिनेसिस हे एक नॉन-नेटिव्ह, उबदार हंगामातील वार्षिक गवत आहे ज्याचा उगम मियामी, फ्लोरिडा 1920 मध्ये झाला होता. हे एक फेडलक अपायकारक तण आहे. हे एक विपुल प्रमाणात फुटवे असलेले गवत आहे जे रांगांमधील पिके, कुरण आणि रस्त्याच्या कडा या ठिकाणी अत्यंत स्पर्धात्मक असते. हे गवत अमेरिका, आफ्रिका, आशिया आणि ओसेनिया अशा 30- उबदार हवामान असलेल्या देशांमध्ये उपस्थित असते. ते आर्द्रता झिरपू शकणाऱ्या जड पोट असणाऱ्या मृदेमध्ये जोमाने वाढते. शास्त्रीय नाव : मुल्लू सज्जे ( कन्नड ), कोंडा पुनुकू (तेलगू), सुनाईपूल ( तामिळ), बारू (हिंदी), फॉग घास (बंगाली ) -
-
सेटारिया विरिडिस
वर्णन : सेटारिया विरिडिसचे मूळ स्थान युरेशिया आहे परंतु ते बाह्यगत प्रजाती म्हणून बहुतांश खंडांमध्ये आढळते. हे एक कठीण गवत आहे जे अनेक प्रकारच्या शहरी लागवडीच्या आणि विविध वस्तीस्थानावर वाढते, ज्यामध्ये रिकाम्या जागा, साईडवॉक्स, रेलरोड्स, लॉन्स आणि शेतीचा कडेचा भाग समाविष्ट. हे पीक फॉक्सटेल मिलेटचे एक वाइल्ड अँटेसेडन्ट आहे. शास्त्रीय नाव : ह्नाजी (कन्नड), चिग्रिन्टा गड्डी (तेलगू), थिनाई (तामिळ ), चिकटा(मराठी), खुट्टा घास (पंजाबी), कुतरा ग्रास (गुजराती), कांटे वाली घास /चिपकने वाला खुट्टा (हिंदी), काहोन (बंगाली) -
-
अॅकालयफा इंडिका
वर्णन : अॅकालयफा इंडिका हे शाकीय वर्षजीवी आहे ज्याला लहान फुलांच्या सभोवताली कपच्या आकाराच्या आवरणासह कॅटकिन सारखा फुलोरा असतो. याची मुळे देशी मांजरांना आकर्षित करतात आणि हे विविध औषधी वापरांसाठी उपयोगी पडते. ते संपूर्ण उष्णकटिबंधामध्ये आढळते. शास्त्रीय नाव : कुप्पी गिडा (कन्नड), कुपिचेट्टू/ मुरिपिंडी अक्कू (तेलगू ) कुप्पाईमेनी (तामिळ), कुप्पी (मराठी ), फुलकिया (हिंदी) मुक्तझुरी / स्वात बसंता (बंगाली) -
-
अॅकरॅन्थेस अॅस्पेरा
वर्णन : अॅकरॅन्थेस अॅस्पेरा ही अॅमसॅन्थासेई परिवारातील रोपाची एक प्रजाती आहे. ती संपूर्ण उष्णकटिबंधामध्ये पसरलेली आहे. ती बाह्यगत प्रजाती व सर्वसामान्य तण म्हणून अनेक ठिकाणी वाढत असल्याचे आढळते. अनेक पॅसिफिक द्विप पर्यावरणासह अनेक भागांतील ही एक आक्रमक प्रजाती आहे. शास्त्रीय नाव : उत्तरानी (कन्नड), नाई उर्वी (तामिळ ), अघाडा (मराठी), लातजिरा (हिंदी), अंधेडो (गुजराती) अंपाग (बंगाली), उत्तरानी (तेलगू), चिरचिटा (पंजाबी) -
-
अॅम्पेलामस अॅल्बिडस
वर्णन : अॅम्पेलामस अॅल्बिडस ही वेल युक्त बारमाही हर्ब आहे जी पूर्व व मध्य यू.एस. राज्ये, ऑन्टेरियो व इंडिया येथील आहे. हे मॉनक फुलपाखरे व मिल्कवीड टसॉक पतंग अळ्यांचे खाद्य आहे. याला स्पर्श केल्यास डोळ्यांची जळजळ होऊ शकते व सेवन केल्यास तुमचे ह्र्दय थांबू शकते. हे खास करून जनावरांसाठी समस्या निर्माण करू शकते. शास्त्रीय नाव : संबारा गड्डे (कन्नड), तेलाकुच (बंगाली ) -
-
अॅल्टेरनान्थेरा सेसिलिस
वर्णन : अॅल्टेरनान्थेरा सेसिलिस हे सेसाइन जॉय-वीड आणि ड्वॉर्फ कॉपरलीफ अशा अनेक सर्वसामान्य नावांनी ओळखले जाते. हे श्रीलंका व काही आशियाई देशांमध्ये भाजी म्हणून वापरले जाते. हे रोप जुन्या जगातील उष्णकटिबंधीय व निम्नउष्णकटिबंधीय क्षेत्रांमध्ये तयर होते. ते दक्षिणी युनायटेड स्टेट्स मध्ये दिसून आले आणि त्याचे मध्य व दक्षिण अमेरिकेमधील मूळ निश्चित नाही. शास्त्रीय नाव : होना गोन्ने सोपू (कन्नड) , पोनागंटी अकू (तेलगू), मूल पोन्नागनी (तामिळ), रश्मीकाटा (मराठी), गुडाई साग (हिंदी), पानी वाली बुट्टी (पंजाबी), फुलुयू(गुजराती), मालोंचा साक (बंगाली) -
-
अॅल्टेरनान्थेरा फिलोक्सेरॉइडेस
वर्णन : अॅल्टेरनान्थेरा फिलोक्सेरॉइडेस ही दक्षिण अमेरिकेच्या तापमान क्षेत्रातील , ज्यामध्ये आर्जेन्टिना, ब्राझील, पॅराग्वे आणि उरुग्वे अशा भागातील एक मूळ प्रजाती आहे. एके काळी याचे भौगोलिक क्षेत्र केवळ दक्षिण अमेरिकेच्या पराना नदी क्षेत्रापर्यंतच मर्यादित होते मात्र ही प्रजाती आता युनायटेड स्टेट्स, न्यूझीलंड, चायना, भारत आणि अशा अनेक, जवळपास 30 देशांमध्ये पसरलेली आहे. शास्त्रीय नाव : मिरजा मुल्लू (कन्नड), मूल पोन्नागनी (तामिळ ), गुडाई साग (हिंदी) पानी वाली बुट्टी (पंजाबी), खाखी – फुलूय (गुजराती), मालांचा साक (बंगाली) -
-
अॅमरॅन्थस विरिडिस
वर्णन : अॅमरॅन्थस विरिडिस ही तळापासून सरळ फिकट हिरवा देठ असणारी वार्षिक हर्ब आहे. रोपाला काही शाखा व छोट्या हिरव्या फुलांसह टोकाशी लोंब्या असतात, काही देशांमध्ये याचे भाजी म्हणून सेवन केले जाते. हे विषाणूरोधी, कर्करोगरोधी व वेदनारोधी गुणधर्म प्रदर्शित करत असल्याची नोंद करण्यात आलेली आहे. शास्त्रीय नाव : केरे सोप्पू (कन्नड), चिलाकॅथोटाकुरा (तेलगू), जंगली चोलाई(हिंदी), कुपाई किराई (तामिळ), माठ /तेंडुलजा (मराठी), जंगली चोलाई (पंजाबी), तांडालजो(गुजराती), कांटा नोटे (बंगाली) -
-
अॅमरॅन्थस स्पिनोसस
वर्णन : अॅमरॅन्थस स्पिनोसस हे सर्वसामान्य पणे स्पाइनी अॅमरॅन्थ, स्पाइनी पिगवीड, प्रिकली अॅमरॅन्थ किंवा थ्रोनी अॅमरॅन्थ म्हणून ओळखली जाते, हे उष्णकटिबंधीय अमेरिका मूळ स्थान असलेले रोप अहेम परंतु ते बाह्यगत प्रजाती म्हणून व काही वेळेस अपायकारक तण म्हणून बहुतांश खंडांमध्ये उपस्थित आहे. शास्त्रीय नाव : राजगिरी सोप्पू कन्नड), इरामुल्लूगोरांटा (तेलगू), मूल किराई (तामिळ), काथेमठ (मराठी),जंगली चोलाई (हिंदी), जंगली चोलाई (पंजाबी), तांडालजो (गुजराती), बोननोट साक (बंगाली) -
-
अर्गोमोने मेक्सिकाना
वर्णन : अर्गोमोने मेक्सिकाना हे अत्यंत कठीण पायोनिअर रोप आहे. ते दुष्काळ आणि निकृष्ट मृदा यांप्रती सहनशील आहे, ते बऱ्याचदा नवीन रोड कटिंग्सवर किंवा कडांवर दिसून येते. याचे तेजस्वी पिवळे लॅटेक्स असते. चरणाऱ्या जनावरांसाठी ते विषारी आहे, परंतु मूळ भागातील तसेच पश्चिमी यूएस, मेक्सिकोचे भाग, आणि भारतातील अनेक भागांमध्ये अनेक लोक त्याचा औषधासाठी वापर करतात. शास्त्रीय नाव : दातुरा गिडा (कन्नड), ब्रह्मदांडी (तेलगू), कुरक्कू (तामिळ), पिवळा धोत्रा (मराठी) सत्यनासी(पंजाबी), जटा फोल (बंगाली ), कातेली / सत्यनासी (हिंदी), दारुडी / सत्यनासी (गुजराती ) -
-
बोऱ्हाविया इरेक्टा
वर्णन : बोऱ्हाविया इरेक्टा हे मुळचे युनायेटेड स्टेट्स, मेक्सिको, मध्य अमेरिका आणि पश्चिम दक्षिण अमेरिका या भागातील आहे परंतु आता ते उष्णकटिबंधीय व निम्न उष्णकटिबंधीय क्षेत्रांमध्ये कॉस्मोपॉलिटन झालेले आहे. आफ्रिकेमध्ये ते पश्चिम आफ्रिके मध्ये , पूर्वेच्या बाजूला सोमालीयामध्ये आणि खाली दक्षिण आफ्रिकेमध्ये पसरलेले आहे. आशिया मध्ये ते भारत, जावा, मलेशिया व चायना या ठिकाणी आढळते. शास्त्रीय नाव : मुक्कुरटाई (तामिळ), पांढरी पुनर्नवा (मराठी) श्वेता(हिंदी) पहारी पुनर्नबा -
-
कॅसिया टोरा
वर्णन : कॅसिया टोरा ही शाकीय वार्षिक हर्ब आहे. हे रोप 30 – 90सेंमी उंच वाढू शकते आणि ते अंडाकृती आकार व गोलाकार टोक असणाऱ्या छोट्या पानांसह पर्यायी पिनेट पानांनी युक्त आहे. पाने लांब असतात, देठ तरुण असताना त्यांना विशिष्ट वासयुक्त पालवी असते. शास्त्रीय नाव : नयी शेंगा (कन्नड), पेड्डा कासिंदा (तेलगू) तागराई (तामिळ), तारोटा (मराठी) जंगली डाल(हिंदी) दाल वाली बुट्टी (पंजाबी) कुनवाडियो (गुजराती ), चाकुंदा (बंगाली) -
-
कॅथरॅन्थस पुलिसस
वर्णन : कॅथरॅन्थस पुलिसस ही बारीक फुले असणारी वेलीच्या स्वरूपातील वार्षिक हर्ब आहे. ती भारतात आढळते . याला तळापासून पसरलेल्या अनेक चौकोनी शाखा असतात. पानांची रचना विरुद्ध दिशेने असते, ती भाल्याच्या आकाराची असतात व त्यांना खडबडीत कडा असते. पानांचा तळ अरुंद होऊन बारीक देठाकडे जातो. संपूर्ण रोपामध्ये दुधाळ पेशीरस असतो. पानाच्या वरच्या भागामध्ये छोटी अफेद फुले एकट्याने किंवा जोडीने दिसून येतात. शास्त्रीय नाव : अग्नी-शिखा (तेलगू), संगाखापुली/मिलागाई पुडू(तामिळ), संखफी (मराठी), सदाफुली (हिंदी), नयनतारा (बंगाली) -
-
सेलोसा अर्जेन्टिया
वर्णन : सेलोसा अर्जेन्टिया हे रेषीय किंवा भाल्याच्या आकाराची पणे असलेले गुळगुळीत वार्षिक रोप आहे. साधारणपणे फुलांचे टोक सफेद किंवा गुलाबी असते. ही रोपे उष्ण कटिबंधीय मूळ असलेली असल्यामुळे, टी पूर्ण सूर्यप्रकाशामध्ये उत्तम वाढतात आणि ती व्यवस्थित निचरा होणाऱ्या क्षेत्रांमध्ये लावण्यात यायला हवी. ही फ्लॉवरहेड्स 8 आठवड्यापर्यंत टिकतात आणि मृत फुले काढल्याने पुढील वाढीला चालना मिळू शकते. शास्त्रीय नाव : कुक्का (कन्नड), कोडिगुट्टाआकू / गुनुगू तेलगू), सफेद मुर्ग (हिंदी) पन्नाई किराई (तामिळ ), कुरुडू / कोंबडा (मराठी ) लंबाडू (गुजराती), मोरोग झुटी (बंगाली) -
-
क्लिओमी जायेन्ड्रा
वर्णन : क्लिओमी जायेन्ड्रा ही क्लिओमीची एक प्रजाती आहे आणि ती हिरवी भाजी म्हणून वापरण्यात येते. ही प्रजाती आफ्रिका हे मूळ स्थान असलेले एक वार्षिक वनफूल आहे परंतु जगाच्या अनेक उष्णकटिबंधीय व निम्नउष्णकटिबंधीय भागामध्ये मोठ्या प्रमाणात ती पसरलेली आहे. हे एक उभे , शाखा असलेले रोप आहे. त्याची विरळपाने 3-5 अंडाकृती छोट्या पानांनी युक्त असतात. फुले पांढऱ्या रंगाची असतात. शास्त्रीय नाव : टिलोनी (कन्नड), वोमिन्टा / थेल्ला वामिटा / वेलाकुरा (तेलगु) नेयवेलाई (तामिळ), पंढरी तिलवन (मराठी), हूर हूर (हिंदी), तिलवानी / तिलमन (गुजराती), स्वेट हुडहुडे (बंगाली) -
-
क्लिओमी व्हिस्कोसा
वर्णन : क्लिओमी व्हिस्कोसा हे सर्वसामान्यपणे पावसाळ्याच्या हंगामामध्ये आढळते. सोन्डाचा प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी चवळीच्या जतन केलेल्या बियाण्यांकरिता उपचार म्हणून चुरा केलेल्या पानांचा अभ्यास करण्यात येतो. जखमा व अल्सर्स यांकरिता बाह्य वापरासाठी पानांचा वापर करण्यात येतो. बियाणे कृमिघ्न व वायुहारी असतात. फुले पिवळ्या रंगाची असतात. शास्त्रीय नाव : नयी बाला (कन्नड), कुक्कावोमिनाटा / कुखाअवालू (तेलगु), नाइकाडुगू (तामिळ), पिवळा तिलवन (मराठी), हूर हूर (हिंदी), तिलवानी / तिलमन (गुजराती), बोन सोर्से (बंगाली) -
-
कॉमेलिना बेन्घालेन्सिस
वर्णन : कॉमेलिना बेन्घालेन्सिस ही उष्णकटिबंधीय आशिया व आफ्रिका हे मूळ स्थान असलेली एक बारमाही हर्ब आहे. हिची व्याप्ती मूळ स्थानाच्या बाहेरील ठिकाणी मोठ्या प्रमाणात पसरलेली आहे, यामध्ये निओट्रॉपिक्स, हवाई, वेस्ट इंडीज आणि उत्तर अमेरिकेची दोन्ही समुद्रकिनारे यांचा समावेश आहे. याचा पुष्पन काळ मोठा असतो, तो निम्नउष्णकटिबंधीय क्षेत्रामध्ये वसंत ते पानझड या काळामध्ये असतो, तर विषुववृत्ताच्या जवळ संपूर्ण वर्षभराचा असतो. ही बऱ्याचदा डिस्ट्रिब्युटेड मृदेशी संबधित असते. शास्त्रीय नाव : जिगली / हिट्टगनी (कन्नड), वेन्नाडविकुरा / यन्नाद्री -
-
कॉमेलिना कम्युनिस
वर्णन : कॉमेलिना कम्युनिस हे डेफ्लॉवर परिवारातील शाखीय वार्षिक रोप आहे. याला असे नाव मिळाले आहे कारण ते केवळ एका दिवसासाठी फुलते. याचे मूळ स्थान पूर्व आशिया आणि दक्षिणपूर्व आशियाच्या उत्तर भागांमध्ये आहे. चायना मध्ये , रोपाला याझिचाओ असे म्हटले जाते. शास्त्रीय नाव : जिगली/ हिट्टगणी (कन्नड), केना (मराठी), कानुआ (पंजाबी ) बोखनी / कान्कुआ (हिंदी), बोकंडी (गुजराती), कान्सिरा (बंगाली) -
-
कॉमेलिना डिफ्युजा
वर्णन : कॉमेलिना डिफ्युजाची फुले वसंत ते पानझडीच्या काळामध्ये दिसून येतात आणि ती डिस्ट्रिब्युटेड परिस्थितींमध्ये आर्द्र ठिकाणी व जंगलांमध्ये अतिशय सर्वसामान्यपणे आढळून येतात. चायनामध्ये हे रोप तापहारी व मुत्रल म्हणून औषधी हेतूंसाठी वापरण्यात येते. रंगांसाठी फुलांमधून निळी डायदेखील काढण्यात येते. किमान एका प्रकाशनाने नमूद केली आहे की न्यू गिनिमध्ये हे खाता येण्याजोगे रोप आहे. शास्त्रीय नाव : हिट्टगणी (कन्नड), केना (मराठी), बोकांडा (गुजराती), बोखनी / कान्कुआ (हिंदी), कानुआ (पंजाबी ), धोलसिरा /मनैना / कानैनाला (बंगाली) -
-
कॉरचोरस ओलिटोरियस
वर्णन : कॉरचोरस ओलिटोरियसचे मूळ स्थान आफ्रिकेमध्ये आहे की आशियामध्ये , हे स्पष्ट नाही. काही प्राधिकरणे असे मानतात की ते इतर अनेक संबंधित प्रजातींसोबत इंडो-बर्मन क्षेत्रांमधून किंवा भारतामधून आले आहे. त्याचे मूळ कुठेही असो, दोन्ही खंडांमध्ये खूप दीर्घ काळापासून त्याची लागवड करण्यात येत आहे आणि उष्णकटिबंधीय आफ्रिकेमधील प्रत्येक देशामध्ये जंगल किंवा पीक म्हणून ते संभवत: वाढते. शास्त्रीय नाव : काढ चुंचाली (कन्नड), पेरूम पुन्नाकू (तामिळ, तेलगू) मोठी चुंच (मराठी ) जंगली ज्यूट (हिंदी), चुचं/राजगिरी (गुजराती ) भुंगी पाट (बंगाली), जंगली सन (पंजाबी) -
-
कॉरचोरस अॅस्टुअन्स
वर्णन : कॉरचोरस अॅस्टुअन्स हे संपूर्ण भारतामध्ये समुद्र स्तरापर्यंत ते 2000 मीटर्स पर्यंत सपाट प्रदेशमध्ये व टेकड्यांमध्ये टाकाऊ जमिनीवर आढळणारे एक सर्वसामान्य तण आहे. हे एक लहान हर्बच्या स्वरुपात असते: ते उभे कमी शाखा असणारे देठ असतात. या अंडाकृती, तीक्ष्ण, हिरव्या पानांच्या सरीदार कडा असतात. पिवळी फुले 1-3 च्या पुंजक्यात असतात, अत्यंत छोटे देठ, अतिशय छोटी , विरुद्ध पाने . शास्त्रीय नाव : दुंडू बत्ती (कन्नड), जानुमू (तेलगू) कट्टुतुटी (तामिळ), चिकटा (मराठी), जंगली ज्यूट (हिंदी), जंगली सन (पंजाबी), चुंच / राजगिरी (गुजराती), भुंगी पाट / काल चिरा ( बंगाली ) -
-
कॉरचोरस अॅक्युटॅन्गुलस
वर्णन : कॉरचोरस अॅक्युटॅन्गुलस हे वार्षिक हर्ब आहे. देठ किमान एका बाजूला आच्छादलेले असतात. पाने अंडाकृती किंवा व्यापकपणे अंडाकृती असतात, कडा सरीदार असतात, किमान काही जोड्या बेसल सेटाई स्वरूपाच्या असतात, तळाशी गोलाकार, तीक्ष्ण किंवा कमी प्रमाणात तीक्ष्ण, मुख्यत्वे शिरांवर आणि मध्यरेषेवर विखुरलेल्या रोमिलतेसह शास्त्रीय नाव : चुंचाली सोप्पू ( कन्नड), पेराटी (तामिळ, तेलगू), कडू चुंच (मराठी), जंगली ज्यूट (हिंदी), चुंच / राजगिरी (गुजराती), नाल्टा पाट (बंगाली), जंगली सन/ जंगली ज्यूट (पंजाबी), -
-
सायनोटिस अॅक्सिलरिस
वर्णन : सायनोटिस अॅक्सिलरिस ही कोम्येलिनासेई परिवारातील बारमाही रोपांची एक प्रजाती आहे. तिचे मूळ स्थान भारतीय उपखंड, दक्षिण चायना, दक्षिण पूर्व आशिया आणि उत्तरी ऑस्ट्रेलिया या ठिकाणी आहे. ही प्रजाती पावसाळी वनांमध्ये, वनभूमीमध्ये आणि वनातील गवताळ जमिनीवर वाढते. भारतामध्ये औषधी रोप म्हणून तिचा वापर केला जातो आणि दुक्कारांसाठी खाद्य म्हणून वापर केला जातो. शास्त्रीय नाव : इगली (कन्नड), नीरपूल (तामिळ), विंचका (मराठी), दिवालीया (हिंदी), नारीयेली भाजी (गुजराती), झोरादन/ उरीदन (बंगाली) -
-
कॅनाबिस सॅटिवा
वर्णन : कॅनाबिस सॅटिवा हे वार्षिक शाकीय पुष्पनयुक्त रोप आहे जे मुळचे पूर्व आशियामधील आहे परंतु आता ते सर्वत्र लागवड झाल्याने कॉस्मोपॉलिटन बनलेले आहे. औद्योगिक तंतू, बियाण्याचे तेल,अन्न रिक्रिएशन, धार्मिक व अध्यात्मिक भावनास्थिती आणि औषध अशा कामांसाठी त्याचा अगदी पुर्वकाळापासून वापर करण्यात येत आहे. या रोपाच्या हेतू नुसार रोपाच्या प्रत्येक भागाची वेगवेगळी उपज करण्यात येते. शास्त्रीय नाव : गांजा /भांग (हिंदी, पंजाबी, बंगाली), भांगी/गांजा (कन्नड), भांग (मराठी, गुजराती), अलाटम / अनंत मुळी (तामिळ) भांगीआकू गांजा चेटू (तेलगू) -
-
कोरोनापस डिडायमस
वर्णन : कोरोनापस डिडायमस हे सर्वसामान्य पणे कमी पसरणारे वार्षिक शाकीय रोप असून त्याला लांब देठ असतात व खोलवर पाळी असलेली पाने आणि छोटी सफेद फुले असतात. त्यांना तीव्र गंध असतो, चुरा केल्यानंतर त्यांचा गंध गार्डन क्रेससारखा असतो. त्याचे मूळ स्थान मेडीटेरीयन असले, तरीही इतर म्हणून भागांमधेही बाह्यगत प्रजाती म्हणून ते पसरलेले आहे. शास्त्रीय नाव : भानिया बुटी (पंजाबी), जंगली हला / पितपारा (हिंदी), गब्बू कोथंबरी (कन्नड), गाजोर पत्ता / बाकोस (बंगाली), विशामुंगली (तेलगू) -
-
चेनोपोडीयम अल्बम
वर्णन : चेनोपोडीयम अल्बम हे जलदरित्या वाढणारे तणयुक्त वर्षजीवी आहे आणि ते बाथुवा नावाचे अन्न पीक म्हणून उत्तर भारतामध्ये खाल्ले जाते. व्यापक लागवडीमुळे याचे मूळ स्पष्ट नाही परंतु ते युरोपचा बहुतांश भाग व्याप्त करते जेथे लिनेयसने 1753 मध्ये प्रजातीचे वर्णन केले. ही प्रजाती आफ्रिका, ऑस्ट्रेलिया, उत्तर अमेरिका, ओशेनिया येथे मोठ्या प्रमाणात आढळते आणि आता नायट्रोजन ने समृद्ध मृदेमध्ये विशेषतः टाकाऊ जमिनीमध्ये जवळपास सर्वत्र ( अंटार्क्टिकामध्येही ) आढळते. शास्त्रीय नाव : भाथुवा/बाथू (हिंदी), भाथावो (गुजराती),चक्रवती सोप्पू (कन्नड), चाकवत (मराठी), चक्रवर्ती किराई (तामिळ), वास्तुकम / पप्पुकुरा (तेलगू) बेथो शाक/लाल भुक्ता (बंगाली), बाथू (पंजाबी) -
-
दातुरा मेटेल
वर्णन : दातुरा मेटेल हे झुडूपासारखी वर्षजीवी किंवा बारमाही हर्ब आहे जी भारतासारख्या जगाच्या सर्व उबदार भागांमधील जंगलामध्ये वाढते आणि रासायनिक व अलंकारिक गुणधर्मांसाठी तिची जगभरामध्ये लागवड केली जाते. शास्त्रीय नाव : दातुरा गिडा (कन्नड), धोत्रा (मराठी), धातुरा(हिंदी), उमत्तन(तामिळ), ईरी – उम्मिता/ तेल्लाउम्मेथा (तेलगू), दातुरा (गुजराती), धुतोरा (बंगाली), धातुरा (पंजाबी) -
-
डायजेरा अर्वेन्सिस
वर्णन : डायजेरा अर्वेन्सिसला तळापासून सध्या किंवा चढत्या शाखा असता आणि शाखा गुळगुळीत असतात किंवा विरळ केस असतात. फिकट रिजेस असतात. लीफ-ब्लेड हे अरुंदपणे रेषीय ते अंडाकृती किंवा क्वचित प्रसंगी थोडेसे भरदार असतात. फुले गुळगुळीत असतात. गुलाबी ते कार्माईन किंवा लाल छटा असते. सामान्यत: फळामध्ये हिरवे- सफेद होतात. शास्त्रीय नाव : गोराची पाल्या (कन्नड), चेंचालकुरा(तेलगु), थोयाकी राई (तामिळ) कुंजारू(मराठी ), लाहसूआ / कुंजारू (हिंदी) कंजारो (गुजराती), लता / महाव्रिया /लता माहुरी (बंगाली), लहासुआ (पंजाबी) -
-
युफोर्बिया जेनिक्यूलाटा
वर्णन : युफोर्बिया जेनिक्यूलाटाचे मूळ स्थान उष्णकटिबंधीय ते निम्नउष्णकटिबंधीय अमेरिकेमध्ये आहे परंतु ही प्रजाती संपूर्ण उष्णकटिबंधा मध्ये पसरलेले आहे. यावर नियंत्रण करण्यास अनेक हर्बिसाईडसना अपयश आले आहे आणि म्हणून ते जगभरातील अनेक भागांमध्ये जलदरित्या पसरलेले आहे. दक्षिण व दक्षिण पूर्व आशियामध्ये अलंकारिक रोप म्हणून सादर झालेले हे रोप भारतामध्ये व थायलंडमध्ये तण बनलेले आहे आणि त्याने कापसाच्या शेतावर व इतर कृषी भूप्रदेशावर आक्रमण केलेले आहे. शास्त्रीय नाव : हाल गौरी सोप्पू (कन्नड), नानाबाला (तेलगू), बारो कोर्नी (बंगाली ), काटुरक कल्ली (तामिळ), मोठी दुधी (मराठी), दुधेली (पंजाबी) बडी दुधेली (हिंदी), मोटी दुधेली (गुजराती) -
-
युफोर्बिया हाईपर्सिफोलिया
वर्णन : युफोर्बिया हाईपर्सिफोलियाचे मूळ स्थान उष्णकटिबंधीय ते निम्नउष्णकटिबंधीय अमेरिकेमध्ये आहे आणि ही प्रजाती उष्णकटिबंधीय आफ्रिकेमध्ये व भारतामध्ये पसरलेली आहे. तिचा उष्णकटिबंधीय आफ्रिकेमधील प्रसार स्पष्ट नाही कारण युफोर्बिया इंडिका लॅमशी तिचा संबध जोडल्याने संभ्रम निर्माण होतो. पश्चिम आफ्रिका, बुरुंडी आणि मॉरिशस या ठिकाणी ही प्रजाती खात्रीने आढळते. शास्त्रीय नाव : हाल गौडी सोप्पू (कन्नड), दुधी (मराठी), दुधेली (गुजराती) बारो कोर्नी (बंगाली ), चिन्नामन पचरासी (तामिळ), छोटी दुधेली(हिंदी), दुधेली (पंजाबी) -
-
ग्नाफेलियम पर्पुरेयम
वर्णन : ग्नाफेलियम पर्पुरेयम हे सर्वत्र व तापमानाच्या क्षेत्रामध्ये सर्वसामान्य पणे आढळते. तर काही प्रजाती उष्णकटिबंधीय डोंगरामध्ये किंवा जगाच्या उष्णकटिबंधीय भागांमध्ये आढळते. कडवीड्स हे अमेरिकन पेंटेड लेडी कॅटरपिलर्ससाठी हे एक महत्वपूर्ण खाद्य रोप आहे. या प्रजातीच्या अर्काने तसेच यातून काढण्यात आलेल्या संयुगाने अनेक फार्मोकोलॉजिकल कृती दर्शवलेल्या आहेत. शास्त्रीय नाव :उपलब्ध नाही. -
-
इपोमोईया अॅक्वाटिका
वर्णन : इपोमोईया अॅक्वाटिका हे नाजूक शेंड्या साठी भाजी म्हणून वाढवण्यात येणारे निम्न- जलीय उष्णकटिबंधीय रोप आहे आणि जेथून ते उगम पावले आहे तेथून ते ओळखले जाते. ते अतिशय सर्वसामान्य पणे पूर्व, दक्षिण व दक्षिण पूर्व आशिया येथे वाढते. ते जलमार्गाच्या ठिकाणी नैसर्गिकपणे बहरते आणि त्याला अगदी थोड्याशा देखभालीची आवश्यकता असते. ते इंडोनेशियन, बर्मिज, थाई, लाओ, कंबोडियन, मलाय, व्हिएतनामीज, फिलिपिनो आणि चायनीझ पाककृतीमध्ये विशेषतः ग्रामीण किंवा कामपुंग (गावाच्या ) क्षेत्रामध्ये वापरण्यात येते. शास्त्रीय नाव : थटिकाडा/ थुटी कुरा (तेलगू), बेल (पंजाबी), कलामी (हिंदी), नळीची भाजी/खंड कोळी (मराठी), नारो /कालादना (गुजराती) कोलमी साक (बंगाली) -
इपोमोईया निल
इपोमोईया पेस टिग्रिडीस
इपोमोईया ट्रिलोबा
ल्युकास अॅस्पेरा
ल्युकास मार्टिनिसेन्सिस
मिट्राकार्पस विलोसस
ऑक्सेलिस कॉर्निकुलाटा
पार्थेनियम हिस्टेरोफोरस
फायलॅन्थस मॅडेरास्पॅन्टेसिस
पोर्टुलाका ओलेर्सिया
फायलॅन्थस मॅडेरास्पॅन्टेसिस
पोर्टुलाका ओलेर्सिया
सोलानम निग्रुम
ट्रायन्थेमा मोनोगायना
ट्रायन्थेमा पोर्टुलाकॅस्ट्रम
ट्रायडॅक्स प्रोकुमबन्स
झॅन्थियम स्ट्रुमारीयम
सायपेरस रोटंडस
सायपेरस कॉम्प्रेसस
फिम्ब्रिस्टायलिस मिलासिया
-
इपोमोईया निल
वर्णन: 1000 वर्षापेक्षा अधिक कालावधीपूर्वी वनौषधी म्हणून चायनामधून जपानमध्ये इपोमोईया निलचीपहिल्यांदा ओळख झाली होती. त्यापासून, अलंकारिक हेतूंसाठी बगिच्यांमधील अनेक प्रकारच्या प्रजातींचे संवर्धन करण्यात आले आणि त्या बाळगण्यात आल्या. याची अलंकारिक रोप म्हणून अनेक ठिकाणी लागवड करण्यात येते आणि बगिच्यांमधून निघालेल्या याच्या वंशजाची आता अनेक ठिकाणी वाढ होत आहे. तीन टोकांची पाने असलेली ही एक वर चढणारी वार्षिक हर्ब आहे. याची फुले अनेक सेंटीमीटर्स रुंद असतात आणि ती बऱ्याचदा पांढऱ्या पट्ट्यांसह निळ्या, गुलाबी किंवा रोझ अशा विविध रंगछटांमध्ये दिसून येतात. स्थानिक नाव – सांगुपू (तमिळ), निकालामी (मराठी), निकालामी (हिंदी), काला दाना बेल (पंजाबी), कोलिविटुलू (तेलगू), नारो/कलाडना (गुजराती), निकोलमो साक (बंगाली) -
-
इपोमोईया पेस टिग्रिडीस
वर्णन: इपोमोईया पेस टिग्रिडीस हे केसाळ, वेलीसारखे व वार्षिक रोप आहे. ते पसरणारे किंवा ट्वीनिंग हर्ब आहे. ते शाकीय वर्षजीवी आहे, ते जवळपास संपूर्ण भारतामध्ये 4000 फुट उंचीपर्यंत, सपाट प्रदेशापासून ते समुद्रकिनाऱ्यापर्यंत 750-900 मीटर्सपर्यंत, बऱ्याचदा कृशियोग्य जमिनीवर पसरलेले आहे.याला बदामाच्या आकाराला या फुलाला पाच टोके असतात. हे फुल लाल, गुलाबी किंवा सफेद असते व ते संध्याकाळी 4 नंतर उघडते आणि त्याचा पुष्पन कालावधी सप्टेंबर व नोव्हेंबर यादरम्यान असतो. स्थानिक नाव – चिकुनूवू/ मेकामाडूगू (तेलगू), वाघ पाडी (मराठी), बेल (हिंदी,पंजाबी), नारो/कलाडना (गुजराती), अंगुली लोटा (बंगाली) -
-
इपोमोईया ट्रिलोबा
वर्णन: इपोमोईया ट्रिलोबाचे मूळ स्थान उष्णकटिबंधीय अमेरिकेमध्ये आहे. परंतु ही प्रजाती जगातील उबदार भागामध्ये मोठ्या प्रमाणात पसरलेली आहे. जेथे ती बाह्यगत प्रजाती आहे आणि बऱ्याचदा ती एक अपायकारक तन असते. ही जलद वाढणारी, वेलयुक्त, वार्षिक हरब आहे जिला आयव्ही सारखी, बदामाच्या आकाराच्या पानांसह लांब , बारीक देठ असतात. पानांना नेहमीच नाही प्न्काही वेळेस तीन पाळ्या असतात. स्थानिक नाव -लिटल बेल मॉर्निंग ग्लोरी, थ्री-लोब मॉर्निंग ग्लोरी स्थानिक नाव – इवाली भोवरी (मराठी), बेल (हिंदी,पंजाबी), नारो/कलाडना (गुजराती), घोंटी कोलमी (बंगाली) -
-
ल्युकास अॅस्पेरा
वर्णन : ल्युकास अॅस्पेरा ही ल्युकास वंशातील व लॅमिनासेई परिवारातील एक रोप प्रजाती आहे. ही प्रजाती कोणत्या ठिकाणी स्थित आहे त्या क्षेत्रानुसार त्या प्रजातीला अनेक वेगवेगळी सर्वसामान्य नवे देण्यात आली आहेत. हिला अतिशय सर्वसामान्यपणे थुंबे किंवा थुम्बाईअसे म्हटले जाते. संपूर्ण भारतभरामध्ये ही प्रजाती आढळते. औषध व कृषी क्षेत्रांमधील विविध वापरासाठी ती ओळखली जाते. स्थानिक नाव – थुंबी सोप्पू (कन्नड), थुम्मी (तेलगू), थुंबाई (तामिळ), टंबा (मराठी), कुबी (गुजराती), स्वाता द्रोन / धुल्फी/डान कालास (बंगाली) -
-
ल्युकास मार्टिनिसेन्सिस
वर्णन : ल्युकास मार्टिनिसेन्सिस ही एक उभी वार्षिक हर्ब आहे. सामान्यत: तिच्या देठांना कोणत्याही शाखा नसतात व त्यांवर बारीक केस असतात. पानांची रचना विरुद्ध दिशेने असतात, ती अंडाकृती ते अंडाकृती- भाल्याच्या आकाराची असतात, कडा खरखरीत दातांनी युक्त असतात. देठालगत , बारीकपांढरी फुले गोलाकार पुंजक्यात असतात. लांब काटेधोतऱ्यासारखे बाह्यदल फुलांच्या पुंजक्यांना केसाळ स्वरूप प्रदान करते. स्थानिक नाव – टुंबी सोप्पू (कन्नड), पेरूमन्थूबाई (तामिळ), कुबी (गुजराती )स्वेत द्रोन (बंगाली) -
-
मिट्राकार्पस विलोसस
वर्णन: मिट्राकार्पस विलोसस ही उभी किंवा पसरणारी वार्षिक हर्ब आहे. ती उंच असून तिला शाखा नसतात किंवा विरळ ते अधिक प्रमाणात देठ असतात. थोड्या कुरळ्या किंवा दबलेल्या केसांसह रोमिल ब्रांचलेट्स असतात आणि बऱ्याचदा पसरणाऱ्याही असतात. एपिडर्मिससह जुन्या असणाऱ्या अखेरीस सोलवटतात ; काही वेळेला तळाशी बऱ्यापैकी गर्द असतात. स्थानिक नाव – उपलब्ध नाही -
-
ऑक्सेलिस कॉर्निकुलाटा
वर्णन: ऑक्सेलिस कॉर्निकुलाटा हे वेलयुक्त वुडसॉरेल आहे काहीसे नाजूक दिसते, कमी वाढणारे, शाकीय रोप आहे. ही प्रजाती बहुदा दक्षिण -पूर्व आशियामधून आलेली आहे. इटलीमधील नमुन्याचा वापर करून 1753मध्ये लिनेउस द्वारे हिचे पहिल्यांदा वर्णन करण्यात आले होते आणि 1500 पूर्वी पूर्वेकडून इटलीमध्ये या प्रजातीचा परिचय झाला असे वाटते. ही प्रजाती आता वितरणामध्ये कॉस्मोपॉलिटन झालेली आहे आणि तिला बगिच्यांमधील, कृषी क्षेत्रामधील व लॉन्समधील तण मानण्यात येते. स्थानिक नाव – अमरूल / खट्टी मिठी घास / चुका (हिंदी), खट्टी बुटी(पंजाबी), उपिना सोप्पू (कन्नड), पलियाकिरी (तामिळ), अमरुलशक (बंगाली), अमरुल (गुजराती), नुनिया घाश (बंगाली), अंबुटी (मराठी), पुलिचिन्टा / अम्बोटीकुरा (तेलगू) -
-
पार्थेनियम हिस्टेरोफोरस
वर्णन : पार्थेनियम हिस्टेरोफोरस हे असंतुलित जमिनीवर रोडसाइड्स समाविष्ट, आक्रमण करते . ते कुरण व शेत जमिनीला हानी पोहोचवते, ज्यामुळे उत्पादनाची घातक हानी होते, जे या प्रजातीच्या दुष्काळी तण या सर्वसामान्य नावाने समर्पक पणे प्रतिबिंबित होते. आक्रमक म्हणून ते पहिल्यांदा कॉन्टमिनन्ट म्हणून दिसून आले. हे रोप पिकाचे आणि कुरणांचे तसेच मानव व जनावरे यांच्यावर परिणाम करणाऱ्या अॅलर्जेन्सचे दमन करणारी अॅलोपॅथिक रसायने तयार करते. स्थानिक नाव – कांग्रेस (कन्नड), वयवारीभामा (तेलगू), विशापोंडू (तामिळ), गाजर गवत (मराठी), गाजोर घास (बंगाली), गाजर घास (हिंदी), कांग्रेस घास (पंजाबी), कॉंग्रेस घास (गुजराती) -
-
फायलॅन्थस मॅडेरास्पॅन्टेसिस
वर्णन : फायलॅन्थस मॅडेरास्पॅन्टेसिस हे उभे राहणारे तसेच पसरणारे, शाखा नसणारे ते खूप शाखा असणारे, वार्षिक ते बारमाही रोप असून त्याला असणारे देठ हे अधिक किंवा कमी गर्द झाडीचे होतात आणि एका वर्षापेक्षा अधिक काळ टिकतात. औषध म्हणून स्थानिक वापरासाठी वानामधून रोपाची उपज करण्यात येते. त्यांची स्थानिक ठिकाणी मार्केट मध्ये उलाढाल होते आणि फार्मास्युटिकल्स उत्पादनांच्या व्यापारी उत्पादनांसाठीही त्यांची विक्री करण्यात येते. स्थानिक नाव : आदू नेल्ली हुल्लू (कन्नड), नेलाऊ\सिरी (तेलगू), मेलानेल्ली (तामिळ), भुईयावली (मराठी), भोय अमाली (गुजराती), हाझर मोनी (बंगाली), बडा हजारदाना / हजारमनी (हिंदी), दाने वाली बुट्टी (पंजाबी) -
-
पोर्टुलाका ओलेर्सिया
वर्णन : पोर्टुलाका ओलेर्सिया हे पर्सलेन आहे आणि या प्रजातीला मऊसुद, लालसर, बहुतांश वेळा प्रोस्ट्रेट देठ असतात आणि पाने , जी आळीपाळीने किंवा विरुद्ध असतात, देठाच्या सांध्यांना व टोकांना त्यांचा गुच्छ असतो. लख्ख उजेड असणाऱ्या सकाळच्या वेळी केवळ काही तासांसाठी पानांच्या गुच्छाच्या मध्यवर्ती भागामध्ये फुले एकट्याने उमलतात. याची पहिल्यांदा मॅसशुएट्समध्ये 1672 साली युनायटेड स्टेट्स मध्ये पहिल्यांदा ओळख झाली. स्थानिक नाव : सन्ना गोली सोप्पू (कन्नड), पप्पू कुरा / पिछी मिरापा (तेलगू), पारुप्पू कीराई (तामिळ), घोल (मराठी), छोटी संत (हिंदी), संथी ((पंजाबी), लुनी (गुजराती), नुनिया साक (बंगाली ) -
-
फायलॅन्थस मॅडेरास्पॅन्टेसिस
वर्णन : फायलॅन्थस मॅडेरास्पॅन्टेसिस हे उभे राहणारे तसेच पसरणारे, शाखा नसणारे ते खूप शाखा असणारे, वार्षिक ते बारमाही रोप असून त्याला असणारे देठ हे अधिक किंवा कमी गर्द झाडीचे होतात आणि एका वर्षापेक्षा अधिक काळ टिकतात. औषध म्हणून स्थानिक वापरासाठी वानामधून रोपाची उपज करण्यात येते. त्यांची स्थानिक ठिकाणी मार्केट मध्ये उलाढाल होते आणि फार्मास्युटिकल्स उत्पादनांच्या व्यापारी उत्पादनांसाठीही त्यांची विक्री करण्यात येते. स्थानिक नाव – आदू नेल्ली हुल्लू (कन्नड), नेलाऊसिरी (तेलगू), मेलानेल्ली (तामिळ), भुईयावली (मराठी), भोय अमाली (गुजराती), हाझर मोनी (बंगाली), बडा हजारदाना / हजारमनी (हिंदी), दाने वाली बुट्टी (पंजाबी) -
-
पोर्टुलाका ओलेर्सिया
वर्णन : पोर्टुलाका ओलेर्सिया हे पर्सलेन आहे आणि या प्रजातीला मऊसुद, लालसर, बहुतांश वेळा प्रोस्ट्रेट देठ असतात आणि पाने , जी आळीपाळीने किंवा विरुद्ध असतात, देठाच्या सांध्यांना व टोकांना त्यांचा गुच्छ असतो. लख्ख उजेड असणाऱ्या सकाळच्या वेळी केवळ काही तासांसाठी पानांच्या गुच्छाच्या मध्यवर्ती भागामध्ये फुले एकट्याने उमलतात. याची पहिल्यांदा मॅसशुएट्समध्ये 1672 साली युनायटेड स्टेट्स मध्ये पहिल्यांदा ओळख झाली. स्थानिक नाव – सन्ना गोली सोप्पू (कन्नड), पप्पू कुरा / पिछी मिरापा (तेलगू), पारुप्पू कीराई (तामिळ), घोल (मराठी), छोटी संत (हिंदी), संथी ((पंजाबी), लुनी (गुजराती), नुनिया साक (बंगाली -
-
सोलानम निग्रुम
वर्णन: सोलानम निग्रुम म्हणजे ब्लॅक नाईटशेड किंवा ब्लॅकबेरी नाईटशेड, ही युरेशिया हे मूळ स्थान असलेली सोलानम वंशाची एक प्रजाती आहे आणि अमेरिका , ऑस्ट्रेलिया आणि दक्षिण आफ्रिके मध्ये पसरली. कच्च्या बेरीज आणि खाद्य युक्त स्ट्रेन्ससह शिजवलेली पाने हे काही ठिकाणी खाद्य म्हणून वापरले जाते आणि रोपाचे भाग पारंपारिक औषध म्हणून वापरण्यात येतात. अनेक जंगली भागांमध्ये तसेच असंतुलित (डिस्टर्बड) वस्ती स्थानांमध्ये ही आढळते. स्थानिक नाव : माकोई /पिलक/ पापोटन (हिंदी), माकोई (पंजाबी), पिच्ची मिरापा/कांची पोंडा/ कसाका (तेलगू) कांगनी /लघुकावली (मराठी), मनाटकली (तामिळ), कारीकाची गिडा (कन्नड), माकोह /पिलुडी(गुजराती), बोन बेगन/काकमची (बंगाली) -
-
ट्रायन्थेमा मोनोगायना
वर्णन: या वंशाचे सदस्य हे वार्षिक किंवा बारमाही असतात. सर्वसाधारणपणे याची ओळख मांसल, विरुद्ध, असमान,मऊसुद कडांच्या पाने, ब्रॅक्ट्सच्या जोडीसह आणि पंखयुक्त आच्छादानाच्या फळासह पाच परिदल भागांसह प्रोस्ट्रेट वृद्धीयुक्त स्वरुपाची फुले या वैशिष्ट्यांनी होते. स्थानिक नाव- डोडागोल पल्या (कन्नड), शावालाई / सारानाई (तामिळ), खापरा/विशखापरा (मराठी), सातोडो (गुजराती), गडाबानी (बंगाली), बिस्खपाडा पाथेरचटा (हिंदी, पंजाबी) -
-
ट्रायन्थेमा पोर्टुलाकॅस्ट्रम
वर्णन : ट्रायन्थेमा पोर्टुलाकॅस्ट्रम ही डेझर्ट हॉर्स पर्सलेन, ब्लॅक पीगवीड आणि जायंट पीगवीड या सर्वसामान्य नावांनी ओळखली जाणारी आइस प्लॅन्ट परिवारातील पुष्पन रोपाची एक प्रजाती आहे. अनेक खंडांमधील भागांमध्ये ती आढळते. यामध्ये आफ्रिका , उत्तर व दक्षिण अमेरिका समाविष्ट आणि इतर अनेक भागांमध्ये बाह्यगत प्रजाती म्हणून ती सादर झालेली आहे. स्थानिक नाव – दोडा गोली सोप्पू (कन्नड), सारानाई (तामिळ), सातोडो (गुजराती), नीरुबाईलाकू / अंबाटीमाडू (तेलगू), पांढरी घेतुली (मराठी), पुनर्नबा साक /श्वेत पुनर्नवा (बंगाली), बिस्ख पाडा / पाथेरचाटा (हिंदी/पंजाबी) -
-
ट्रायडॅक्स प्रोकुमबन्स
वर्णन: ट्रायडॅक्स प्रोकुमबन्स ही डेसी परिवारातील पुष्पन रोपाची एक प्रजाती आहे. तिला सर्वत्र पसरलेले तण व पेस्ट प्लॅन्ट म्हणून खासकरून ओळखले जाते. तिचे मूळ स्थान उष्णकटिबंधीय अमेरिकेतील आहे, परंतु ती जगभरामध्ये उष्णकटिबंधीय, निम्न उष्णकटिबंधीय आणि सौम्य तापमान क्षेत्रांमध्ये पसरलेली आहे. ती युनायटेड स्टेट्स मध्ये अपायकारक तण म्हणून यादीमध्ये आहे आणि नऊ राज्यांमध्ये तिला पेस्ट दर्जा देण्यात आलेली आहे. स्थानिक नाव – बिशालया करानी/ त्रिधारा (बंगाली), कानफुली/बाराहमसी (हिंदी) वेट्टु काया पुंडू (तामिळ), एकदानी (मराठी, गुजराती), वातवटी (कन्नड) -
-
झॅन्थियम स्ट्रुमारीयम
वर्णन: झॅन्थियम स्ट्रुमारीयम हे औषधी रोप आहे जे तण म्हणून सर्वसामान्य पणे आढळते , आणि ते उत्तर अमेरिका, ब्राझील, चायना, मलेशिया आणि भारताच्या उष्ण भागांमध्ये पसरलेले आहे. अनेक प्रकारच्या आजारांसाठी उपचारासाठी या हर्बचा पारंपारिक पणे वापर करण्यात येतो. संपूर्ण पानाचा अर्क, विशेषतः पाने, मुळे, फळे आणि बिया, यांचा पारंपारिक औषधामध्ये वापर केला जातो स्थानिक नाव – मुरलू मट्टी (कन्नड), मारुलामाथंगी / गड्डीचामंथी (तेलगू), गादर (गुजराती), मारुलू मत्ताई/ ओत्तारा चेढी (तामिळ ), गोखरू (मराठी ), छोटा गोखरू / छोटा धातुरा (हिंदी) खुट्टा (पंजाबी), सियाल काटा (बंगाली) -
सायपेरस रोटंडस
वर्णन: सायपेरस रोटंडस हे बारमाही रोप आहे जे 140 सेंमी उंची पर्यंत वाढू शकते, सायपेरस एस्क्युलेंटस संबधित प्रजातींसह सामाईक असलेली ‘नट ग्रास’ व ‘नट सेज’ नवे ही तिच्या ट्यूबर्सवरून ठेवण्यात आलेली आहेत्जी काहीशी नट्स सारखी दिसतात, मात्र वनस्पती शास्त्रीय दृष्ट्या त्यांचा नट्सशी काहींही संबध नाही. स्थानिक नाव – जेकू (कन्नड), भद्र-तुंगा -मुस्ते/ भद्र मुस्ते/ गंदाला(तेलगू), कोराई किझान्गू (तामिळ), मोथा/ डिल्ला (हिंदी), नागरमोथा /लव्हाळ (मराठी), गांथ वाला मुर्क (पंजाबी), चिधो (गुजराती) वढला घास /चटा बेथी मुथा (बंगाली) -
-
सायपेरस कॉम्प्रेसस
वर्णन: सायपेरस कॉम्प्रेससला सर्वसामान्य पणे वार्षिक सेज असे म्हटले जाते, ती सायपरसेई परिवाराची सेज आहे आणि ती उबदार हवामानाच्या देशांमध्ये सर्वत्र पसरलेली आहे. ती आफ्रिका, आशिया व अमेरिका यांच्या उष्णकटिबंधीय भागांमध्ये आढळते. स्थानिक नाव – जेकू (कन्नड), कोथूकोराई (तामिळ), चिंधो (गुजराती), नागरमोथा/ लव्हाळा (मराठी), नागरमोथा (हिंदी) जोल मुथा (बंगाली) -
-
फिम्ब्रिस्टायलिस मिलासिया
वर्णन: फिम्ब्रिस्टायलिस मिलासिया ही एक सेजेसची प्रजाती आहे. या प्रजाती मधील रोपाला फिम्ब्री, फिम्ब्री स्टाईल , किंवा फ्रिंज -रश म्हणून सर्वसामान्य पणे ओळखले जाते. तिचा उगम संभवत: समुद्रकिनारा असलेल्या उष्णकटिबंधीय आशियामध्ये झालेला आहे परंतु बाह्यगत प्रजाती म्हणून बहुतांश खंडांमध्ये पसरलेली आहे. ते काही भागांमध्ये सर्वत्र पसरलेले तण आहे आणि काही वेळेस भातासाठी ते समस्या दायी ठरते. स्थानिक नाव- मानिकोराई (तामिळ), लव्हाळ (मराठी), हुई / डिली (हिंदी), गुरिया घास (बंगाली ) -
